Jednym z większych wyzwań dla polskich dzieci mieszkających na co dzień za granicą jest nauka ortografii. Niektóre zasady ortograficzne mogą być dla nich niezrozumiałe, nielogiczne i trudne do zapamiętania. Jak nauczyć dziecko ortografii? Podpowiadamy!
Najważniejsze zasady ortograficzne
Czy żeby nauczyć się ortografii, trzeba znać najważniejsze zasady ortograficzne? Zdecydowanie tak, ponieważ znajomość zasad ułatwia naukę i sprawia, że dziecko nie musi wkuwać każdego słowa na pamięć. Poniżej przedstawiamy zasady ortografii dla dzieci, które warto znać!
Zasady ortograficzne z “ó” i “u”
Na początku wyrazów zazwyczaj piszemy “u”, np. usta, uśmiech. Od tej zasady wyjątkami są słowa: ówcześnie, ówdzie, ówczesny, ósmy, ósemka, ów. “U” występuje też zawsze na końcu wyrazów, np. na dachu, na biurku. Często pisze się je również w zakończeniach rzeczowników i przymiotników, np. rysunek, maluszek, serduszko.
Warto również zapamiętać, że “uje się nigdy nie kreskuje”, dlatego też “u” piszemy w zakończeniach czasowników cząstki “uje” oraz we wszystkich formach osobowych czasu teraźniejszego i trybu rozkacującego, np. buduje, malują, zgaduj.
Jeśli chodzi o “ó” występuje ono w wyrazach, w których “ó” wymienia się na “o”, “e” lub “a”:
- ó → e, np. pióro → pierze
- ó → o, np. głód → głodny
- ó → a, np. wrócić → wracać
“Ó” pojawia się również w wyrazach kończących się na “- ów, – ówna, – ówka”, np. mrówka, krówka, Kraków. Wyjątkami w tym wypadku są m.in.: skuwka, wsuwka, zasuwka.
Są też takie wyrazy z “ó”, które po prostu trzeba zapamiętać. Są to m.in. takie słowa jak: chór, mózg, próba, ogórek.
Zasady ortograficzne z “h” i “ch”
“Ch” piszemy, gdy w wyrazach i formach pokrewnych “ch” wymienia się na “sz”, np.suchy → susza. Piszemy je też po “s”, np. schody. “Ch” występuje również na końcu wyrazów, np. śmiech, strach, choć od tej zasady są nieliczne wyjątki, np. druh.
Z kolei “h” piszemy w słowach i formach pokrewnych, gdzie zachodzi wymiana na “g”, np. wahanie → waga. Ponadto występuje po spółgłosce “z”, np. rozhuśtać oraz w cząstkach “hekto-”, “hipo-”, ”hydro-”, “homo-”, “helio-”, np. hipoteza lub higroskopijny.
Zasady ortograficzne z “rz” i “ż”
“Rz” piszemy, gdy w innych formach tego samego wyrazu lub innych słowach pochodnych wymienia się na “R”, np. trzy → troje. Pisze się je też na końcu wyrazów związanych z zawodami w formie męskiej, np. piekarz, stolarz, tancerz. “Rz” występuje także po spółgłoskach: B, P, D, T, G, K, Ch, J, W, np. grzanka, krzesło, wrzesień. Od tej zasady są jednak pewne wyjątki, takie jak przedszkole, pszczoła, pszenica. Wyjątkami są też formy wyższe i najwyższe przymiotników, np. lepszy, najpiękniejszy.
Z kolei “Ż” piszemy, kiedy w innych formach danego wyrazu lub w wyrazach pochodnych wymienia się na: K, G, Dz, H, Z, Ź, S, np. książka → księga, koleżanka → koledzy, każę → kazać, niżej → nisko. Ponadto “Ż” piszemy po literkach R, L, Ł i N, np. drżeć, małże, rewanż.
Jak nauczyć dziecko ortografii?
Skoro najważniejsze zasady ortograficzne są już Wam znane, czas na naukę! Wkuwanie zasad na pamięć może nie przynieść oczekiwanych skutków, a wręcz będzie wiązać się z frustracją i zmęczeniem. Dlatego też zasady ortografii dla dzieci najlepiej przyswajać poprzez zabawę.
Jeśli zastanawiasz się, jak nauczyć dziecko zasad ortografii, wiedz, że wcale nie musicie spędzać długich godzin na studiowaniu opasłych słowników. Istnieje wiele ciekawych książek z kreatywnymi ćwiczeniami i kolorowymi rysunkami, które przyciągają uwagę dziecka. Dzięki temu nauka jest prosta i przyjemna. Skutecznym sposobem jest też czytanie – im więcej książek czyta dziecko, tym łatwiej jest mu zapamiętać występujące w nich wyrazy. Czytanie nie tylko wspomaga naukę ortografii, ale również rozwija kreatywność oraz wzbogaca zasób słownictwa.
Ciekawym pomysłem na zapamiętanie zasad ortografii jest wykorzystanie technik mnemonicznych, takich jak haki pamięciowe czy łańcuchowa metoda skojarzeń. Pomocne są także wierszyki i rymowanki. Nauka za pomocą humoru, żartu i gry skojarzeń sprawia, że aktywizowane są obie półkule mózgowe – lewa oraz prawa – co z kolei przekłada się na łatwiejsze zapamiętywanie.
Możecie sięgnąć również po fiszki, na których na jednej stronie znajduje się słowo z literką do uzupełnienia, np. “m_cha”, a po drugiej stronie prawidłowa literka, czyli w tym wypadku “u”. Ortografii dziecko może uczyć się także przy okazji innych gier i zabaw słownych, takich jak kalambury czy państwa-miasta.
Nauka polskiego z Libratusem to przyjemność!
Zasady ortograficzne mogą być trudne do przyswojenia przede wszystkim dla dzieci, które na co dzień nie mieszkają w Polsce. Zapisując dziecko do Polskich Szkół Internetowych Libratus, zapewnisz mu regularność w nauce i częsty kontakt z językiem ojczystym. Uczniowie Libratusa otrzymują dostęp do Internetowej Platformy Edukacyjnej, na której znajdują się materiały oparte o polską podstawę programową, interaktywne ćwiczenia, testy i webinaria z nauczycielami. Dzięki temu dziecko może uczyć się z każdego miejsca na ziemi i o dowolnej porze. Sprawdź, jak wygląda nauka w Libratusie i weź udział w rekrutacji!.
Bibliografia:
Zasady pisowni wyrazów z ó i u, http://ppptarnow.pl/wp-content/uploads/2020/03/Zasady-pisowni-wyraz%C3%B3w-z-%C3%93.pdf
Pisownia wyrazów z „ch” i „h”, http://www.szkolarzem.pl/wp-content/uploads/2015/03/Pisownia-wyraz%C3%B3w-z-ch-i-h.-Kl.-3.pdf
Pisownie wyrazów z „RZ”, „Ż”, „CH”, „H”, kilka podstawowych zasad, http://www.sp7.legionowo.pl/pliki2/Specjalisci/2019_2020/MATERIALY/Zasady%20ortograficzne%20RZ-Z%20oraz%20CH-H.pdf
