Wydawać by się mogło, że język polski w całej Polsce jest taki sam. Otóż nie do końca! W naszym kraju istnieje wiele regionalizmów, czyli słów i określeń, których używa się tylko w niektórych regionach Polski. Gdzie mówi się na dwór, a gdzie na pole? Gdzie zakłada się pantofle, a gdzie laczki? Poznaj najciekawsze przykłady regionalizmów.
Czym są regionalizmy?
Regionalizmy to wyrażenia charakterystyczne dla danej części kraju. Zwykle wywodzą się one z okolicznych gwar oraz języków, które dawniej współistniały na danym terenie (np. w czasie okupacji). Regionalizmy są więc nieodłącznym elementem polskiej kultury. Chociaż niektóre wyszły już z użytku, to wiele z nich nadal funkcjonuje w języku potocznym.
Najpopularniejsze regionalizmy w Polsce
Osoby, które pochodzą z innych regionów, jedno słowo mogą określać w zupełnie inny sposób, czasem niezrozumiały dla drugiej strony. Warto więc wiedzieć, jakie są najpopularniejsze regionalizmy.
Na dwór czy na pole?
Jest to jeden z najpopularniejszych regionalizmów. W zdecydowanej większości regionów w Polsce na wychodzenie z budynku stosuje się określenie “na dwór”. Natomiast “na pole” wychodzą mieszkańcy Podkarpacia oraz Małopolski. Obie formy są poprawne, ponieważ regionalizmy nie są błędami językowymi, jednak w języku oficjalnym zaleca się używanie sformułowania “na dwór”. Błędne natomiast jest określenie “na dworzu” (poprawnie: “na dworze”). Innym regionalizmem dotyczącym wychodzenia na zewnątrz jest “na plac”, którego używają mieszkańcy Śląska.
Kapcie, pantofle, laczki…
Kolejny popularny regionalizm dotyczy obuwia, w jakim chodzimy po domu. Takich określeń jest w Polsce bardzo dużo! Na Mazowszu mówi się kapcie, na zachodzie kraju – laczki, w Małopolsce – pantofle, a na lubelszyźnie – ciapy. W niektórych regionach można spotkać się też z takimi określeniami jak papucie, bambosze czy chapcie.
Ziemniaki, pyry, a może kartofle?
W większości regionów Polski używa się określenia ziemniaki. Kartofle występują w różnych częściach kraju – często można to określenie usłyszeć np. na lubelszczyźnie. Z kolei pyry to regionalizm charakterystyczny dla mieszkańców Wielkopolski.
Inne ciekawe regionalizmy
Regionalizmów w Polsce jest tak wiele, że trudno byłoby je wszystkie wymienić. Wybraliśmy jednak kilka ciekawych przykładów z różnych regionów Polski. Pamiętajcie, że te regionalizmy mogą być stosunkowo subtelne i nie zawsze są używane przez wszystkich mieszkańców danego obszaru. Dialekty mogą również się różnić w obrębie jednego województwa, a ich używanie może zależeć od konkretnego miasta czy wsi.
Regionalizmy małopolskie:
- flizy – płytki
- oglądnąć – obejrzeć
- weka – długa bułka
- sznycle – kotlety mielone
- pojeść – najeść się
Regionalizmy śląskie:
- gryfny – ładny
- frelka – dziewczyna
- szychta – dniówka w kopalni
- bezrok – w przyszłym roku
- ostrężyny – jeżyny
Regionalizmy lubelskie:
- brejdak – brat
- kajtnąć się – przejechać się
- utytłać się – ubrudzić się
Regionalizmy poznańskie (wielkopolskie):
- dziabka – motyka
- giglać – łaskotać
- tytka – foliowa torebka
- fifka – słaba herbata
Zadbaj o polską kulturę z Libratusem
Znajomość regionalizmów może przydać się przede wszystkim, kiedy podróżujemy po Polsce lub mamy kontakt z mieszkańcami różnych regionów naszego kraju. To fascynujące jak język polski jest bogaty w różne ciekawe słowa i wyrażenia!
Jeżeli mieszkasz za granicą i chcesz, by Twoje dziecko dobrze znało swój język ojczysty oraz miało z nim bliski kontakt, zapisz je do Polskich Szkół Internetowych Libratus. Nasi uczniowie formalnie zapisani są do szkoły w Polsce, dlatego otrzymują legitymację, a po zdaniu egzaminów – świadectwo państwowe. Mają też dostęp do platformy edukacyjnej, na której realizują przedmioty z polskiej podstawy programowej za pomocą interaktywnych ćwiczeń, nagrań audio i wideo czy kartom pracy. Mogą też brać udział w zajęciach online z polskimi nauczycielami.
Zapisz swoje dziecko do Libratusa i pozwól mu zdobywać polską edukację nawet na drugim końcu świata!
Bibliografia:
- Karaś H.,Typy i przykłady regionalizmów, <http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=podstawy-dialektologii&l2=typy-i-przyklady> [dostęp: 14.02.2024]
- Wiak K., Na dwór, czy na pole? Poznaj najpopularniejsze polskie regionalizmy, <https://www.nocowanie.pl/na-dwor-czy-na-pole-poznaj-najpopularniejsze-polskie-regionalizmy.html> [dostęp: 14.02.2024]
